سربازی در ایران 2 سال محرومیت اجباری از زندگی

  سربازی در ایران 2 سال محرومیت اجباری از زندگی

تهیه کننده:

احمد هاشمی نژاد

ahmad  hashemi nejhad

 

سربازی در لغت به معنای باختن سر، جان‌فشانی کردن، تا پای جان در رزم ایستادن و جان باختن است. اما در اصطلاح امروزی خدمت دائمی یا موقت در نیروهای مسلح کشورها، سربازی نامیده می‌شود.

برخی از کشورها مردانی را که به سن خاصی (مثلاً ۱۸ سال) می‌رسند به خدمت وظیفه سربازی اعزام می‌کنند، در برخی دیگر از کشورها (مانند کوبا) این اجبار برای زنان نیز و جود دارد. با این‌حال برخی از افرادی که از نظر سنی مشمول این خدمت می‌شوند به دلایل گوناگون (همچون نارسایی‌های فیزیکی یا روانی و یا اعتقادات مذهبی) از خدمت معاف می‌شوند.

در بیشتر کشورها خدمت سربازی اجباری نیست و جوانان می‌توانند به صورت داوطلبانه به استخدام ارتش حرفه‌ای کشورشان در آیند. فراخوان خدمت وظیفه عمومی در شرایط عادی غالباً در این کشورها وجود ندارد ولی حاکمان این کشورها احتمال این فراخوان در شرایط اضطراری را به هیچ وجه رد نمی‌کنند

 

اجباري‌شدن سربازي در ايران

در نخستين سازمان ارتش ايران و اولين سال آغاز قرن چهاردهم هجري شمسي، شعبه‌اي به‌ نام جديــدگــيري يــا «سربـازگيري» تاسيس شد كه يكسال بعد مقررات موقتي هم اساس ضوابط قبلي براي سربازگيري وضع و به تصويب مجلس شـوراي ملـي رسيد تا قانون كامل‌تري موافق متقاضیان اوضاع و احوال زمان تهيه شود

چهارسال بعد، يعني در 16 خرداد سال 1304 خورشيدي در پي تشكيل اداره كل «احصائيه و سجل احوال»، قانون نظام وظيفه‌ عمومي و احضار به خدمت زيرپرچم به پيشنهاد وزير جنگ وقت به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد كه بر اساس آن همه مردان 21 ساله بايد به اجبار به خدمت سربازي اعزام مي‌شدند. علاوه بر آن قانوني هم براي تعيين جمعيت حقيقي كشور و ثبت احوال آنان وضع و قانـــون خدمت اجباري سربازي نيـــز از تصويب مجلس گذشت و شعبه «سربازگيري» سابق از 28 بـهمن همان سال به «دايره نـظام اجباري» تبـديل شد.

دايره‌ نظام اجباري در ســال 1305 به «اداره نظام اجباري» ارتقاء يافت؛ اما اين اداره نيز به تبعيت اوضاع كشور در آن زمان ثبات چنداني نيافت و در15 خرداد سال 1307 به اداره نظام وظيفه عمومي تغيير نام داد.

قانون نظام وظيفه عمومي در سال 1317 جايگزين قانون مصوب سال 1304 شد كه البته پس از آن نيز تغييراتي در سازمان اداره و افزايش نواحي و حوزه‌هاي آن روي داد. به نحوي كه در سال 1313 تعداد نواحي و حوزه‌هاي مستقل آن مطابق سازمان لشگرهاي 17 گانه به 17 منطقه سربازگيري افزايش يافتند.

مناطق و نواحي نظام‌ وظيفه تا سال 1314 از نظر تشكيلات و امور فني تابع اداره مركزي نظام وظيفه عمومي بودند. اما از آن سال به بعد از نظر كادر سازمان جزء پادگان‌ها و از لحاظ كارهاي فني تابع اداره مركزي باقي ماندند.
 

در سال 1335 امور سربازگيري از ارتش منفك و به وزارت كشور واگذار شد اما اجراي اين قانون به علت عد‌م‌آمادگي وزارت كشور تا مهرماه سال 1341 به تعويق افتاد و سرانجام از 29 اسفند سال 1343 امور نظام‌ وظيفه به ژاندارمري كل كشور محول شد و در تاريخ 30 دي 1344 نيز لايحه قانوني انتقال افسران و درجه‌داران و اموال نظام‌وظيفه به ژاندارمري كشور به تصويب دو مجلس شورا و سنا رسيد كه از اين تاريخ به بعد اداره كل مركزي به نام «اداره وظيفه عمومي» خوانده شد.

اين قانون تا پيروزي انقلاب اسلامي با تغييرات چنداني روبرو نشد؛ اما پس از آن مطابق با تغييرات سازماني، تشكيلاتي و متناسب با اوضاع و احوال، تغييراتي نيز در قوانين و مقررات سربازي به وقوع پيوست كه با برخورداري از تجربيات گذشته و ملاحظه شرايط به‌ سر بردن كشور در ايام جنگ تحميلي با عراق، قانون خدمت سربازي مشتمل بر 67 ماده و 57 تبصره در جلسه روز يكشنبه 29 مهرماه 1363 در مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ هشتم آبان سال 1363 به تاييد شوراي نگهبان رسيد.

سرانجام پس از حدود 27 سال قانون اصلاح موادي از قانون خدمت وظيفه عمومي با هدف توانمندسازي، رشد و تعالي، بالندگي و ارتقاي منزلت اجتماعي، خوشايندسازي و بهبود وضعيت خدمت سربازان در 22 آبان سال 90 به تصويب مجلس هشتم رسيد و پس از تاييد شوراي نگهبان در دوم آبان، 20 روزبعد از سوي رييس جمهور ابلاغ شد.

در حال حاضر خدمت وظيفه عمومي در ايران 30 سال شامل چهار دوره، ضرورت، احتياط و ذخيره اول و دوم است كه در زمان صلح تنها هر فرد ذكور ايراني بايد دوره دو ساله ضرورت را كه به تشخيص شواري عالي دفاع در صورت وجود مشمول مازاد مي‌توان مدت آن را تا 18 ماه تقليل داد، سپري كند.

آسیب شناسی سربازی اجباری

 

بر اساس اعلام کارشناس گروه امنیتی - دفاعی مرکز پژوهش‌های مجلس، سربازی اجباری از عوامل افزایش فرار مغزها است و بهره‌وری پایین سربازها، افزایش مشکلات نیروهای مسلح به لحاظ مالی، ناکارآمدی نیروهای انسانی در برابر تهدیدات تکنولوژیک، وضعیت نامناسب سربازها به لحاظ مالی عاطفی و جسمی و همچنین افزایش تقلب‌هایی است که همواره در جامعه قابل مشاهده است مثل طلاق‌های صوری و صدمات جسمی که افراد به خودشان وارد می‌کنند برای فرار از خدمت سربازی از عمده نقاط ضعف سربازی اجباری است.

یه طوز مثال میتوانیم به 19 نمونه خلاصه شده اشاره کنیم :

1- اولین و بزرگترین عیب سربازی این است که اجباری است

 
2- دومین عیب بزرگ اتلاف عمر است؛ زیرا وادار کردن جوانان به کاری است که در آن تخصص ندارند و اگر استثنا در راستای تخصص آنها باشد به آن علاقه‌ای ندارند

3- سربازی یکی از مهم‌ترین موانع ازدواج جوانان است

4- اکنون نظام وظیفه برخی از فرصت‌های مربوط به اشتغال را به خود اختصاص داده است. با حذف سربازی و اختصاص این فرصت‌ها به این جوانان، می‌توان تا حدودی از حجم بیکاران کاست

5- بسیاری مشاغل آزاد نیاز به برنامه ریزی و تداوم کار دارند که سربازی با وقفه‌ای که ایجاد می‌کند از ابتدا مانع رفتن جوانان به سوی آن کارها می‌شود؛ که دو تاثیر منفی دارد : اول اینکه باعث تاخیر در مولد شدن جوانان و ضرر کلان به اقتصاد کشور می‌شود. دوم آنکه سبب تاخیر در ازدواج می‌شود که اثرات سو آن بر کسی پوشیده نیست

6- سایه سربازی همواره بر سر جوانان از آغاز نوجوانی تا جوانی هست که موجب انواع اضطراب و اثرات سوء روانی می‌شود. در طول سربازی نیز دوری از خانواده، فشار جنسی، اضطراب از آینده نامعلوم و غیره انواع بحرانهای روحی برای جوانان به ارمغان می‌آورد

7- ممکن است گفته شود که در شرایط کنونی نظام بین الملل به مصلحت نیست؛ اما اتفاقا در دنیای امروز مساله امنیت بسیار نرم افزاری و ذهنی شده است و حذف سربازی یک پیام روشن و صریح به نظام بین الملل است

8- بر خلاف تصور رایج خدمت سربازی راهکار مناسبی برای دفاع در برابر دشمن نیست. در جنگهای پیچیده امروز و آینده از یک سرباز حداکثر دوساله و بدون گذراندن دوره‌های تخصصی که آموزش آن چندین سال طول می‌کشد چه کاری بر می‌آید؟

9- سربازی یکی از عوامل فرار مغزها می‌باشد. به خصوص آن که اکثر کشورهای مقصد سربازی ندارند

10- سربازی در مجموع به ضرر دولت تمام می‌شود. چند کارمند دارای بهره‌وری از خیل سربازانی که بی‌انگیزه هستند مفیدتر و اقتصادی‌تر‌ند

11- بیشترین ضرر و زیان را در سربازی خانواده‌های کم بضاعت و فقیر می‌بینند. آنان از جوانشان که سرمایه کاریشان محسوب می‌شود دو سال محروم می‌شوند

12- متاسفانه تصور از سرباز این است که از او به هر نحو می‌توان بهره جست. واگذاری امور دون شان سرباز، امور خدماتی و کار در شهرکهای مسکونی و مراکز تفریحی و پذیرایی نیروهای مسلح بزرگترین ضربه را به قداست و اهمیت سربازی وارد کرده است

13- شیوه تربیت فرزندان بسیار تغییر کرده است. لذا تاثیرات مثبتی که در گذشته برای سربازی بر شمرده می‌شد امروزه اکثرا منتفی شده و به تاثیرات منفی مبدل گردیده است

14- یکی از موارد حقوق بشر، حق مخالفت اعتقادی و وجدانی با خدمت اجباری سربازی است. بر این اساس خدمت وظیفه اجباری یکی از موارد نقض حقوق انسانها از سوی دولتها دانسته می‌شود. اگر دولت نیاز به خدمت شهروندان دارد شایسته نیست آن را به اجبار بگیرد بلکه باید بهای آن را بپردازد
15- در اسلام حتی زمانی که به مملکت اسلامی حمله می‌شود، جهاد به صورت واجب کفایی واجب می‌شود و بر همه واجب عینی نیست یعنی در صورتی که کشور تحت هجوم باشد نیز نمی‌توان در ابتدا همه را به جنگ برد. پس چگونه است که اکنون در زمان صلح جوانان مجبور به خدمت هستند؟! چگونه جهاد واجب کفایی است اما سربازی واجب عینی شده است؟

16- کشوری که بر روی مخازن نفت قرار دارد چرا باید از جوانان خود بیگاری بکشد و چرا حاضر نیست در مقابل کارِ جوانانش حقوق کافی و عادلانه بدهد؟

17- برخی از جوانان در خلال سربازی به مواد مخدر و یا مشروب مبتلا شده و یا لااقل سیگاری می شوند

18- مدت دوسال سربازی وقفه بزرگی در فراروی دانش آموختگان قرار می دهد و سبب فراموشی یا کاهش مهارتهای فراگرفته در طول تحصیل میشود و عملا سرمایه های انجام شده بر روی دانشجویان هدر می رود

19- افزایش سالانه تعداد کشورهایی که سربازی را حذف می‌کنند و آگاهی فزاینده ما جوانان از این امر این سوال را پدید آورده است که چرا ما اغلب از تحولات مثبت در سایر کشورهای جهان عقبیم

مخالف با سربازی

مخالف با سربازی فردی است که بر اساس آزادی فکر، وجدان و یا دین خواهان حق خودداری ازانجام خدمت نظامی است. به طور کلی

وضعیت مخالف با سربازی تنها در زمینه سربازگیری اجباری لحاظ می‌شود و قابل اعمال به نیروهای نظامی داوطلب نیست.

تعریف بین‌المللی مخالفت با سربازی در ۸ مارس ۱۹۹۵ به بیان قطعنامه ۱۹۹۵/۸۳ کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد که «اشخاص گذراننده خدمت نظامی نباید از حق مخالفت با خدمت سربازی بازداشته شوند» گسترده‌تر شد.

و همینطور غیبت از سربازی در ایران دارای محرومیت های است که با حقوق اولیه انسانی مغایر است. مانند عدم دریافت مدرك دانشگاهی، محرومیت از حق کسب و کار آزاد، نداشتن گذرنامه و اجازه خروج از کشور ، گواهینامه رانندگی، حق برداشت وام و...، در کل محرومیت از همه امور اجتماعی .

این در حالی است که اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد که مورد پذیرش ایران قرار گرفته است، برمی‌خوریم. به ویژه موادی که در زیر آورده شده‌اند.

ماده ۳) هرکس حق حیات، آزادی و برخورداری از امنیت شخصی را دارد.

ماده ۴) هیچ‌کس را نباید در بیگاری بردگی نگاه داشت؛ برده‌داری و تجارت برده باید در تمامی اشکال آن ممنوع گردد

ماده ١٣) هر انسانی سزاوار و محق به داشتن آزادی جابه جایی [حرکت از نقطه ای به نقطه ای دیگر] و اقامت در [در هر نقطه ای] درون مرزهای مملکت است. ۲. هر انسانی محق به ترک هر کشوری، از جمله کشور خود، و بازگشت به کشور خویش است.

ماده ۲۰) هیچ‌کس را نباید مجبور به عضویت در یک تشکل کرد.

نتیجه گیری و ارائه ی راهکارها

این تحقیق با هدف بررسی آسیب های سربازان وظیفه و ارائه راهکارها در جهت کاهش این آسیب ها در تمای یگان های خدمتی بویژه در زندان بوکان می باشد.

با توجه به مصاحبه های انجام شده از سربازان نتایج تحقیق بیانگیر این ست که از مهمترین مشکل بر سر راه این سربازان مشکل اقتصادی بوده است

که سربازان حقوق مکفی را در وضعیت نابسامان اقتصادی دریافت نمی کنند یا تاخیر در پرداخت حقوق و بیمه سربازی ذکر کردنند.

عامل دیگری که از زبان خود سربازان ذکر شد هدر رفتن عمر در مهمترین دوره ی زندگی و بالا رفتن سن در دوره نوجوانی و تاخیر در ازدواج می باشد

از آنجایی که افرادی که بعد از اخذ مدرک لیسانس یا فوق لسانس و حتی دکتر به خدمت می رونند در سن 28 – 30 ساگی قرار دارند و بنابراین بدون داشتن مدرک سربازی هیچ گونه کاری برای این نیروی بالقوه وجود ندارد ٍ

به صورت اجباری به خدمت سربازی اعزام خواهند شد و شرایط سنی انها دیگر مناسب برای ازدواج نخواهد بود و یا دیگر انتخاب کردن سخت خواهد شد. مسئله بعدی که گریبان گیر تمامی سربازان وظیفه است

دوری از خانواده و دیدگاه پایین احاد جامعه نسبت به سربازان و نگاه کردن به آنها حتی به چشم مجرم و بد رفتاری و تبعیض بین سربازان در محل خدمت ، تحقیروشکستن غرور با بکار گیری اصطلاحات نامتناسب،استفاده کردن از آنها در کارهای خدماتی ، متناسب نبودن پست خدمتی با رشته تحصصی است.

در مرحله بعدی آسیب اجتماعی دیگری که در این دوره وجود دارد مسئله فرار از محل خدمتی و به صورت ضعیف تر خودکشی و خودزنی و خالکوبی آنها می باشد

از آنجایی که در این دوره در محل خدمتی زندان مرخصی ها بسیار کم و شرایط خدمتی در زندان متناسب با خلقیات روانی آنها سازگار نبوده است ٍآنها به مقوله هایی همچون خودکشی یا فرار فکر می کنند.

موضوع بعدی مشکلات روانی همچون استرس، اضطراب، ترس، دلهره و شکستن غرور سربازان و احساس پوچی و سردرگرمی می باشد.

یکی از قدم های بسیار اساسی هر پژوهشی ارائه پیشنهادات و راهکارها برای پژوهش های آتی و همچنین سازمان های مربوطه می باشد. از آنجایی که بیشتر صاحب نظران معتقدند که کارهای عملی بایستی در راستای سایر کارهای انجام شده در زمینه موضوع مورد پژوهش باشد و این کار مکمل کارهای قبلی باشد، اغلب پیشنهاداتی که در این بخش مطرح می شود، حاصل تجربیات محقق در مسیر انجام پژوهش می باشد. 

-         تبدیل شدن سربازی به شغل

-         اختیاری کردن دوره ضرورت خدمت سربازی

-         تخصصی کردن اموزش ها

-         کاستن از طول دوره خدمت مقدس سربازی

-         جذب سربازان خبره و نمونه بعد از اتمام خدمت

-         اعطای مرخصی های بیشتر

منابع:

ویکی پدیا

بی بی سی فارسی

رادیو فردا

کمپین نه به سربازی اجباری

الف نیوز

عصرآنارشیسم

ایسنا